Η Νάξος, η πρωτεύουσα, είναι μια γραφική μικρή παραθαλάσσια πόλη, όπου η Βενετία άφησε πολλά ίχνη. Φτάνοντας στο λιμάνι θα προσέξετε πάνω σ' ένα νησάκι τη μοναχική εκκλησούλα της Μυρτιδιώτισσας. Από τα μικρά δρομάκια θα προχωρήσετε προς την κορυφή του λόφου όπου υπήρχε άλλοτε ένα βενετσιάνικο κάστρο προσέχοντας καθώς περνάτε μερικά βενετσιάνικα αρχοντικά στολισμένα με ανάγλυφους θυρεούς. Μέσα στο παλιό γαλλικό κολλέγιο που είχε ιδρυθεί το 1637 για να δέχεται τόσο καθολικούς όσο και ορθόδοξους (εκεί σπούδασε ο Ν. Καζαντζάκης), στεγάζεται το αρχαιολογικό μουσείο. Περιέχει σημαντική συλλογή με κυκλαδικά ευρήματα, αγγεία της εποχής του χαλκού -περιόδου ακμής του νησιού- ειδώλια από το 2.400 π.Χ., αγάλματα, επιγραφές κ.ά. Σε ξεχωριστή αίθουσα θα δείτε τους ογκώδεις, επιβλητικούς κούρους. Έξω από το μουσείο υπάρχει ελληνιστικό μωσαίκό. Ο κεντρικός πύργος του βενετσιάνικου κάστρου βρίσκεται ακόμα εγκλωβισμένος στο ανάκτορο Bazorri που είναι πολύ ερειπωμένο. Σε μια πλατεία ορθώνεται η καθολική μητρόπολη, αφιερωμένη στην Παναγία, που χτίστηκε το 13ο αι. Στο λιμάνι, κοντά στην όχθη η μικρή εκκλησία του Αγίου Αντωνίου του Ερημίτη, χτίστηκε από τους ιππότες της Ρόδου, που το 15ο αι. είχαν ένα μεγάλο τάγμα στο νησί. Κοντά στο λιμάνι, στο νησάκι Παλάτια, θα δείτε τα ερείπια ενός ναού που χωρίς αμφιβολία χτίστηκε τον 6ο αι. π.Χ., όταν κυβερνούσε ο τύραννος Λύγδαμις, και ήταν ίσως αφιερωμένος στον Απόλλωνα, αν και είναι γνωστός ως ναός του Διονύσου. Ο ναός ανήκει στον 6ο αι. π.Χ. και είναι από τα πιο επιβλητικά μνημεία της αρχαιότητας. Σώζεται η τεράστια, ογκολιθική πύλη του και όλο το μαρμάρινο περίγραμμα του. Μέσα στην πόλη αξίζει να επισκεφθείτε τις εκκλησίες της Βλαχερνιώτισσας, της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Γεωργίου Γρόττας, της Χρυσοπολίτισσας και τη μητρόπολη της Νάξου με το περίφημο Τέμπλο και τις αγιογραφίες της, και το κτίριο των Ουρσουλίνων μοναχών.

Από τη Νάξο στον Απόλλωνα (48 χλμ., λεωφορείο). - Αυτή είναι η πιο ενδιαφέρουσα εκδρομή που μπορείτε να κάνετε στη Νάξο, σε μια μέρα, περνώντας από θαυμάσια τοπία.
Στο δρόμο του Χαλκείου, θα περάσετε κοντά από την εκκλησία του Αγίου Μάμα, μια από τις παλαιότερες του νησιού, χτισμένη τον 9ο αι. με τρούλο και θολωτό νάρθηκα. Ύστερα θ' αφήσετε στ' αριστερα, σχεδόν 2 χλμ. πιο πέρα, τα χωριά Κάτω Σαγκρί (βενετσιάνικος πύργος) και Άνω Σαγκρί Μέσα στο χωριό βρίσκεται το γραφικό μοναστήρι του Αγ. Ελευθερίου. Στο υπέρθυρο του βλέπουμε την ημερομηνία ανακαίνιοης του (1636). Από τα παλαιότερα μοναστήρια της Νάξου, όπου στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε κρυφό σχολειό.
15 χλμ.: Χαλκείον (Χαλκί) στα Β. του δρόμου, περίεργο μικρό χωριό όπου ορθώνονται πολλοί πύργοι που χρησίμευαν σαν καταφύγιο στους κατοίκους όταν έκαναν επιδρομές οι Σαρακηνοί. Επισκεφθείτε την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, μεταβυζαντινής εποχής και την Παναγία την Πρωτόθρονη του 12ου αι. Πολύ κοντά στο Χαλκί είναι ο Αγιος Γεώργιος ο Διασορίτης του 11ου αι.
Στο δρόμο πάντα του Χαλκείου, στη (5 χλμ.) Μονή. βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Δροσιανής, διακοσμημένη με δύο στρώματα τοιχογραφιών από τις οποίες η αρχαιότερη χρονολογείται από τον 12ο αι.
Από τη Μονή μπορείτε να πάτε με τα πόδια στις Μελανές, σ' ένα καταπράσινο λιβάδι όπου δεσπόζει ένας πύργος. Εκεί κοντά βρίσκεται, ατελείωτος, ο κούρος του Φλερό (ένας δεύτερος είναι λίγο πιο πέρα). Είναι του 7ου αι. π.Χ.
Από το Χαλκί θα ξεκινήσετε για να επισκεφθείτε το Απάνω Κάστρο το οποίο έχτισε ο Μάρκος Σανούδος Β' (1244-1263). Θα φτάσετε εκεί σε μια ώρα περίπου περνώντας από τις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου Διασορίτη του 14ου αι., και του Αγίου Στεφάνου, που και οι δύο είναι διακοσμημένες με τοιχογραφίες.
Γύρω από το κάστρο με τους τρεις περιβόλους τους ενισχυμένους με πύργους, θα διακρίνετε τα ερείπια διαφόρων σπιτιών και εκκλησιών.
19 χλμ.: Φιλότι, στην άκρη του ελαιώνα της Τραγαίας. Είναι το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ζα του βουνού με την υψηλότερη κορυφή του νησιού (1.003 μ.) και του συνόλου των Κυκλάδων.
Στο Φιλότι μπορείτε να επισκεφθείτε την Παναγία την Φιλοτίτισσα με μαρμάρινο τέμπλο και παλιές εικόνες. Κοντά στο Φιλότι ξεκινά το μονοπάτι για τη σπηλιά Αριά του Ζα που υπήρξε τόπος λατρείας του Δία και, κατά την Τουρκοκρατία, καταφύγιο των Χριστιανών. Από το Φιλότι μπορείτε ακόμη να πάτε στον Πύργο του Χειμάρρου στα ΝΑ του νησιού και στον μοναχικό όρμο του Καλαντού στα νότια του νησιού.
26 χλμ.: Απείρανθος ή Απεράθου. Ξακουστό ορεινό χωριό με ωραία θέα στη θάλασσα και το πιο σημαντικό στο εσωτερικό του νηοιού, με μαρμάρινα αρχοντικά, βυζαντινές εκκλησίες, και ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία.
Στην Απείρανθο, η παράδοση, η λαογραφία, τα παλιά έθιμα, αποτελούν τρόπο της καθημερινής ζωής Οι γέροντες φοράνε πάντα την τοπική φορεσιά, οι γυναίκες υφαίνουν.
Στην Απείρανθο βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Απεραθίτισσας με το ωραίο μαρμάρινο τέμπλο, ένα μικρό αλλά ενδιαφέρον αρχαιολογικό μουσείο, ο εντυπωσιακός Πύργος του Ζευγώλη του 17ου αι. που ανήκε στους Ενετούς άρχοντες Σαμμαρίπα και Κάστρι, ο Πύργος του Μπαρδάνη με τα λιοντάρια του Αγ. Μάρκου στα οικόσημα.
Στην περιοχή της Απείρανθου υπάρχουν πολλές παλιές εκκλησιές όπως της Παναγίας Καταπολιανής και της ©εοσκέπαστης του 17ου αι., της Αγ. Παρασκευής του 18ου αι., του Αγ. Ιωάννη Θεολόγου. Το τελευταίο στρώμα τοιχογραφιών της είναι του 1309. Και ακόμη, στο δρόμο για τα σμυριδορυχεία, μπορείτε να επισκεφθείτε την Αγία Κυριακή του 9ου αι. με ανεπανάληπτες τοιχογραφίες.
48 χλμ.: Απόλλωνας, μικρό χωριό της βόρειας ακτής στην τοποθεσία μιας αρχαίας πόλης, όπου υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Από το χωριό, η θέα είναι θαυμάσια προς την ακτή με τους βράχους. Εδώ μπορείτε να δείτε το μισοτελειωμένο Κούρο του Απόλλωνα γλυπτό του 7ου αι. μήκους 11 μ., ξαπλωμένο στη θέση που βρέθηκε.
Από τον Απόλλωνα είναι δυνατή η επιστροφή τη Νάξο και από τη ΒΔ ακτή μέσω Εγκαρών. Περνώντας απο το χωριό Εγκαρές με τα πολλά περβόλια που παράγουν τα περίφημα βερίκοκα μπόλια, θα δείτε το οχυρωμένο μοναστήρι της Αγιας, το μεγάλο μοναστήρι της Φανερωμένης και τον πύργο - μοναστήρι της Παναγίας της Υψηλότερας.
Το υπόλοιπο του νησιού, ολοσκέπαστο με λεμονιές, πορτοκαλιές ελιές και συκιές δεν στερείται ενδιαφέροντος αλλά είναι μάλλον για τους καλούς πεζοπόρους, γιατί ακόμη και τα μονοπάτια είναι σπάνια στα νότια του νησιού. Πολλές όσο κι όμορφες παραλίες στη ΝΔ ακτή, απομονωμένες αλλά προσιτές με πλεούμενο, συμπληρώνουν τη γοητεία της Νάξου. Ωστόσο, ένας δρόμος θα σας επιτρέψει να πάτε ως τη Μικρή Βίγλα ή το Καστράκι πέρα από το χωριό Αλυκό (περίπου 15 χλμ από τη Νάξο).

Κουφονήσια ή Μικρές (Αν.) Κυκλάδες. Έξι μικρά νησάκια μεταξύ Νάξου και Αμοργού, τα Κουφονήσια, είναι ξεχασμένα, και έξω από τα τουριστικά κυκλώματα. Διατηρούν ακόμα τις ομορφιές των παρθένων τόπων. Υπάρχουν δύο μικρά νησάκια με αυτό το όνομα, το Πάνω Κουφονήσι και το Κάτω Κουφονήσι. Στην ακατοίκητη Κέρο υπάρχουν ερείπια οικισμών μεσοκυκλαδικής εποχής.

Ηράκλεια. Βρίσκεται νότια της Νάξου. Στους πρόποδες του βουνού Πάπας, κοντό στον όρμο Βουρκάρια, βρίσκονται δύο μεγάλα σπήλαια . Το μεγαλύτερο, ο Άγιος Ιωάννης, έχει σταλακτίτες. Παντού υπάρχουν ερείπια και χαλάσματα του κυκλαδικού πολιτισμού.

Σχοινούσα (Νότια της Νάξου). Αντίθετα από τα άλλα νησιά, οι κάτοικοι της ασχολούνται με τη γεωργία. Στην κορυφή του νησιού υπάρχουν, ένας μεσαιωνικός πύργος και άλλα ερείπια της εποχής της φραγκοκρατίας. Εχει δύο χωριά τη Μεσσαριά και την Παναγιά.

Δονούσα (10 μίλια από τη Νάξο). Αποτελείται από τους οικισμούς Καλοκαρίτισσα τη Μερσίνη, τη Χαραυγή και τη Δονούσα. Στις τοποθεσίες Βαθύ και Λιμενάρι βρέθηκαν ερείπια οικισμού, καθώς και αγγεία της μεσοκυκλαδικής γεωμετρικής εποχής.