Το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων με έκταση 442 τετραγωνικών χλμ. και 14.000 μόνιμους κατοίκους, ανατολικά της Πάρου, με αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη. Στο λιμάνι φαντάζουν ερείπια του ναού του Απόλλωνα, ενώ η παλιά Χώρα είναι μια μεσαιωνική πόλη, κτισμένη μέσα σε κάστρο. Στις πλαγιές του Ζα βρίσκεται η ορεινή Απείρανθος, ένα καλοδιατηρημένο πέτρινο χωριό με κατοίκους κρητικής καταγωγής.

Ιστορία
Η Νάξος κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά τα τελευταία χρόνια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου, γύρω στο 3000 π.Χ., ενώ στο νησί αναπτύχθηκε αξιόλογος πολιτισμός.
Ο μύθος αναφέρει ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν Θράκες που έφεραν μαζί τους τη λατρεία του θεού Διονύσου. Αργότερα, στη Νάξο εγκαταστάθηκαν Κάρες, τους οποίους διαδέχθηκαν οι Μινωίτες Κρήτες και οι Αχαιοί.
Τελικά, γύρω στο 1000 π.Χ. επικράτησαν στο νησί Ίωνες. Σύμφωνα με τις μυθικές παραδόσεις των τελευταίων, καθώς ο Θησέας επέστρεφε στην Αθήνα από την Κρήτη, όπου είχε πάει για να σκοτώσει τον Μινώταυρο, εγκατέλειψε στο νησί τους την Αριάδνη, την κόρη του βασιλιά Μίνωα, η οποία τον είχε βοηθήσει να εξοντώσει το τέρας. Η προδομένη βασιλοπούλα βρήκε παρηγοριά στην αγκαλιά του θεού Διονύσου, ο οποίος ζούσε τότε στη Νάξο. Το ζεύγος παντρεύτηκε και απέκτησαν τρεις γιους. Ο μύθος αυτός ενέπνευσε στον Γερμανό μουσουργό Richard Strauss την όπερα "Η Αριάδνη στη Νάξο".
Κατά τον 7ο και τον 6ο π.Χ. αιώνα, το νησί γνώρισε ζηλευτή ανάπτυξη. Την εποχή εκείνη, η Νάξος κυριάρχησε στις περισσότερες Κυκλάδες, αναδείχθηκε σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο και καλλιέργησε τη μαρμαρογλυπτική. Εμφύλιες έριδες, όμως, που προέκυψαν μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών από το 536 π.Χ., έδωσαν στην Αθήνα και τη Σπάρτη την αφορμή να επέμβουν.
Το 490 π.Χ., στη διένεξη αναμείχθηκαν και οι Πέρσες, οι οποίοι, παρά τη γενναία αντίσταση των γηγενών, κυρίευσαν το νησί και εξανδραπόδισαν τον πληθυσμό. Έτσι ξεκίνησαν οι Μηδικοί Πόλεμοι, που ταλαιπώρησαν την Ελλάδα μέχρι το 479 π.Χ. Τελικά, οι Έλληνες επικράτησαν και οι Αθηναίοι απελευθέρωσαν τη Νάξο και την ενέταξαν με το ζόρι στη συμμαχία τους.
Στην κλασική εποχή, η Νάξος παρήκμασε. Ακολούθως, περιήλθε διαδοχικά στους Μακεδόνες, τους Πτολεμαίους της Αιγύπτου, στο ανεξάρτητο κράτος της Ρόδου και, τέλος, από το 166 π.Χ. στους Ρωμαίους.
Καθ' όλη την αρχαιότητα, η Νάξος παρήγαγε εξαιρετικό οίνο. Ορισμένοι αρχαίοι συγγραφείς έγραφαν μεταφορικά πως εδώ έτρεχαν ποτάμια και βρύσες με γλυκό κρασί.
Το 648 μ.Χ., στο Βυζάντιο πλέον, η Νάξος λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Εκείνη την εποχή, χτίστηκαν στο νησί εκκλησίες, μερικές από τις οποίες είναι οι παλαιότερες στα Βαλκάνια.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το νησί καταλήφθηκε από το Βενετό Σταυροφόρο Μάρκο Σανούδο, ο οποίος το 1207 ίδρυσε το πανίσχυρο Δουκάτο του Αιγαίου, με πρωτεύουσα τη Νάξο, όπου έχτισε το παλάτι του. Το Δουκάτο της Νάξου, στο οποίο εντάχθηκαν τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων, καθώς και τμήμα της Δωδεκανήσου, κυβερνήθηκε διαδοχικά από 20 δούκες μέχρι το 1537, όταν, μετά από επιδρομή του τρομερού μουσουλμάνου πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα , έγινε φόρου υποτελές στο σουλτάνο.
Το 1566, ο σουλτάνος παραχώρησε το νησί στον Ισπανοεβραίο ευνοούμενό του Ιωσήφ Νάζι, ενώ, μετά το θάνατο του τελευταίου, παραχωρήθηκε σε διάφορους άλλους τιμής ένεκεν. Μετά την κατάληψη της Κρήτης, το 1669, οι Τούρκοι κατέλυσαν οριστικά το Δουκάτο της Νάξου και προσάρτησαν το νησί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά την τουρκοκρατία, η Νάξος δέχθηκε αρκετές πειρατικές επιδρομές. Την τετραετία 1770-1774, οι Ρώσοι του Ορλόφ επέβαλαν στο νησί σκληρή τυραννία.
Στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι ντόπιοι καθολικοί επέβαλαν στο νησί ουδετερότητα. Παρ' όλα αυτά, αρκετοί Ναξιώτες εθελοντές πολέμησαν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από το 1830, το νησί αποτελεί τμήμα της ελληνικής επικράτειας.